ACTH

Ilościowe oznaczenie poziomu hormonu ACTH w krwi jest istotne w diagnostyce zaburzeń kory nadnerczy, zarówno w przypadku ich niedoczynności, jak i nadczynności. ACTH (adrenokortykotropina lub inaczej hormon adrenokortykotropowy) to hormon polipeptydowy produkowany przez przedni płat przysadki, którego wydzielanie stymuluje podwzgórzowy hormon kortykoliberyna (CRH). Hormon ten zwiększa syntezę i wydzielanie kortyzolu oraz androgenów przez nadnercza. Jego wydzielanie jest regulowane przez stężenie kortyzolu we krwi, działając na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego, a także przez endogenne opioidy.

ACTH jest kluczowym elementem osi podwzgórze-przysadka-nadnercza. Jego wydzielanie, podobnie jak CRH, zachodzi w rytmie dobowym, z najwyższymi stężeniami pomiędzy 4 a 12 rano. Zazwyczaj pomiar ACTH przeprowadza się w godzinach porannych (8-9) oraz o północy. Rytm wydzielania ACTH może być zaburzany przez różne czynniki, takie jak stres, stan lękowy, urazy, operacje, wysiłek fizyczny i anoreksja.

Pomiar stężenia ACTH jest kluczowy w diagnostyce różnicowej niewydolności nadnerczy. Wzrost poziomu ACTH jest charakterystyczny dla pierwotnej niewydolności nadnerczy (np. choroba Addisona), podczas gdy niskie wartości wskazują na wtórną niewydolność w wyniku zaburzeń przysadki. Pomiary ACTH przydają się także w ustalaniu przyczyn nadmiernego wydzielania kortyzolu, na przykład w zespole Cushinga, gdzie niskie stężenia wskazują na uszkodzenie nadnerczy, a wysokie mogą sugerować ektopowe wytwarzanie ACTH lub nadczynność przysadki.

Podczas diagnostyki stanów takich jak choroba Cushinga, nowotwory przysadki, nowotwory nadnerczy czy choroba Addisona, równoczesne oznaczanie ACTH i kortyzolu jest niezwykle pomocne.