Mocznik

Oznaczanie stężenia mocznika we krwi ma kluczowe znaczenie w diagnostyce funkcji nerek. Mocznik, będący końcowym produktem degradacji białek, jest głównie wytwarzany w wątrobie. Jego poziom w surowicy zależy od różnych mechanizmów oraz nawyków żywieniowych. Najważniejsze czynniki wpływające na stężenie mocznika obejmują procesy wydalania i wchłaniania nerkowego, rozpad białek endogennych oraz syntezę białek w wątrobie, a także dietę o różnej zawartości białka (wysokobiałkową lub niskobiałkową). U dzieci, które wykazują intensywniejsze procesy anaboliczne, stężenie mocznika jest zazwyczaj niższe niż u osób dorosłych.

Wzrost poziomu mocznika w surowicy często występuje w sytuacjach obniżonej perfuzji nerkowej, takich jak skąpomocz czy bezmocz, a rzadziej jest rezultatem zwiększonego katabolizmu białek, co ma miejsce w przypadkach takich jak leczenie glikokortykosteroidami, nadczynność tarczycy, chemioterapia nowotworowa oraz w stanach ciężkiej choroby. W przypadku ciężkich uszkodzeń nerek, które prowadzą do ograniczenia filtracji, dochodzi do znacznego zmniejszenia wydalania mocznika i w konsekwencji jego stężenie w surowicy znacznie rośnie.

Z powodu wielu czynników wpływających na poziom mocznika, pomiar ten nie stanowi precyzyjnego wskaźnika oceny przesączania kłębuszkowego. Oznaczanie stężenia mocznika we krwi jest wskazane w celu różnicowania przyczyn wzrostu związków azotowych we krwi (azotemia przednerkowa i pozanerkowa), oceniania toksemii mocznicowej u pacjentów z terminalną niewydolnością nerek oraz analizy stopnia nasilenia katabolizmu białkowego u pacjentów poddawanych dializom. Przy różnicowaniu przyczyn azotemii skutecznie wykorzystuje się wskaźnik mocznik/kreatynina.