Insulinooporność – pierwszy krok do cukrzycy. Jak to rozpoznać?

Czym jest insulinooporność?

Insulinooporność to zaburzenie metaboliczne, które polega na obniżonej wrażliwości komórek organizmu na działanie insuliny – hormonu wydzielanego przez trzustkę. Insulina odpowiada za transport glukozy z krwi do wnętrza komórek, gdzie jest wykorzystywana jako źródło energii.

Kiedy dochodzi do insulinooporności, komórki nie „odpowiadają” prawidłowo na insulinę, co zmusza trzustkę do produkowania jej większych ilości. To prowadzi do hiperinsulinemii i może powodować:

• chroniczne zmęczenie,
• przyrost masy ciała,
• zaburzenia hormonalne,
• pogorszenie funkcji poznawczych.

To etap poprzedzający cukrzycę typu 2, ale również związany z ryzykiem rozwoju miażdżycy, nadciśnienia, niepłodności i zespołu metabolicznego.

Objawy insulinooporności

Insulinooporność rozwija się często niezauważalnie, ale może dawać pewne charakterystyczne symptomy:

• Zmęczenie po posiłkach, senność, brak energii – organizm nieefektywnie przetwarza glukozę.
• Silny apetyt na słodycze – gwałtowne spadki glukozy we krwi prowokują ochotę na cukry proste.
• Trudności z redukcją masy ciała mimo stosowania diety i ruchu.
• Zaburzenia koncentracji i tzw. „mgła mózgowa”.
• Zaburzenia miesiączkowania, szczególnie u kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS).
• Ciemniejsze plamy skórne (acanthosis nigricans) w fałdach szyi, pach czy pachwin.

Nie wszystkie objawy występują jednocześnie, dlatego kluczowa jest wczesna diagnostyka – najlepiej laboratoryjna.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Rozwój insulinooporności jest najczęściej efektem współdziałania wielu czynników:

• Otyłość, szczególnie typu brzusznego – tłuszcz trzewny aktywnie zakłóca gospodarkę hormonalną.
• Dieta bogata w przetworzone produkty, cukry proste, syrop glukozowo-fruktozowy.
• Brak aktywności fizycznej – zmniejsza efektywność receptorów insulinowych.
• Przewlekły stres i niedobór snu – powodują wzrost kortyzolu i zwiększają ryzyko zaburzeń metabolicznych.
• Czynniki genetyczne – występowanie cukrzycy typu 2 w rodzinie.
• Zaburzenia hormonalne – np. PCOS, niedoczynność tarczycy.

Świadomość tych czynników umożliwia skuteczne działania prewencyjne – dietę, ruch, badania.

Konsekwencje nieleczonej insulinooporności

Brak leczenia insulinooporności może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak:

• Cukrzyca typu 2 – organizm nie radzi sobie już z kompensacją insuliny.
• Choroby sercowo-naczyniowe – miażdżyca, nadciśnienie, zawały.
• Stłuszczenie wątroby – insulinooporność często idzie w parze z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby (NAFLD).
• Zespół metaboliczny – kompleks chorób przewlekłych.
• Niepłodność, zaburzenia owulacji, poronienia (u kobiet).

Im wcześniej insulinooporność zostanie rozpoznana, tym większe szanse na jej odwrócenie bez leków – samą dietą, ruchem i edukacją.

Diagnostyka insulinooporności

Kluczowa jest laboratoryjna diagnostyka, bo same objawy mogą być niespecyficzne.

Najczęściej wykonywane testy:

• Insulina na czczo – poziom powyżej 10 μIU/ml może sugerować problem.
• Glukoza na czczo – norma to 70–99 mg/dl.
• Wskaźnik HOMA-IR – obliczany ze wzoru [insulina (μIU/ml) × glukoza (mg/dl)] ÷ 405. Wynik >2 sugeruje insulinooporność.
• Test OGTT (krzywa cukrowa i insulinowa) – ocenia reakcję organizmu na glukozę.

Badania dostępne w ArtemidaLab:

1. Insulina na czczo – podstawowy marker
2. HOMA-IR – umożliwia ocenę odporności na insulinę.
3. Insulina po obciążeniu glukozą (3 punkty) – szczegółowa analiza działania insuliny po spożyciu glukozy.

Badania wykonywane są na czczo. Możesz je wykonać bez skierowania, szybko i bezboleśnie.

Jak przygotować się do badań?

Aby wyniki były miarodajne:

• Nie jedz i nie pij nic poza wodą przez minimum 8–12 godzin.
• Unikaj intensywnego wysiłku dzień przed badaniem.
• Nie przyjmuj leków (jeśli nie są konieczne) – skonsultuj to z lekarzem.
• Unikaj kawy, papierosów, słodyczy w dniu poprzedzającym badanie.

Po badaniach warto zjeść zbilansowane śniadanie z białkiem i tłuszczem, aby zapobiec spadkom cukru.