Ca 125

CA 125 (z ang. carcinoma antigen 125) jest ważnym markerem służącym do diagnozowania raka jajnika, oceny efektywności terapii, identyfikacji nawrotów choroby oraz prognozowania czasu przeżycia pacjentek. Stężenie tego markera w surowicy jest skorelowane z rozmiarem nowotworu. Oprócz raka jajnika, może pomóc w wykrywaniu endometriozy. Rak jajnika odpowiada za około 4% wszystkich nowotworów u kobiet, przy czym w Polsce rocznie rejestruje się ponad 3300 przypadków tej choroby. Z uwagi na niewielką liczbę charakterystycznych objawów, jest to nowotwór wyjątkowo niebezpieczny. Poziom CA 125 wykrywa się w surowicy krwi, przy czym w przypadku nieśluzowych raków jajnika, marker ten jest obecny w 80% przypadków w późnych stadiach (III i IV stopnia), a w 50% przypadków raków śluzowych.

Podwyższony poziom CA 125 obserwuje się także w innych nowotworach, takich jak rak trzustki, płuca czy żołądka, a także w przypadku chłoniaków. Oprócz tego, jego stężenie może wzrastać w stanach fizjologicznych, takich jak ciąża, menstruacja czy połóg, oraz w niezłośliwych chorobach, takich jak endometrioza, zapalenie jajowodu, mięśniaki macicy czy zapalenie osierdzia.

W kontekście monitorowania terapii chemioterapeutycznej, oznaczenie poziomu CA 125 jest szczególnie przydatne w przypadkach, gdzie przed leczeniem stwierdza się jego podwyższony poziom. Spadek poziomu CA 125 podczas chemioterapii może wskazywać na skuteczność leczenia, podczas gdy stabilizacja lub wzrost stężenia często sygnalizuje problemy, takie jak niekompletny zabieg chirurgiczny lub obecność przerzutów. Ze względu na ograniczoną specyficzność, rutynowe używanie tego markera w przesiewowych badaniach w kierunku raka jajnika nie jest zalecane. W praktyce, synergistyczne ocenianie kilku markerów nowotworowych przynosi lepsze efekty diagnostyczne niż analiza pojedynczego markera.

CA 125 jest także częścią algorytmu oceny ryzyka raka jajnika – ROMA, który uwzględnia zarówno oznaczenia CA 125, jak i HE4 (ludzkie białko epididymis 4), a także dane dotyczące statusu hormonalnego pacjentki. Z biochemicznego punktu widzenia, CA 125 to mucyna 16, będąca dużą glikoproteiną o masie około 1000 kDa, występującą w różnych formach, a jej dokładna funkcja biologiczna wciąż pozostaje nieznana.