Żelazo

Żelazo (Fe) odgrywa kluczową rolę w organizmie, będąc składnikiem hemoglobiny (67%), ferrytyny i hemosyderyny (30%), a także innych białek, takich jak transferyna, mioglobina, cytochromy i katalaza. Ilość żelaza w organizmie jest uzależniona od kilku czynników, w tym podaży w diecie, efektywności wchłaniania w przewodzie pokarmowym, utraty w przewodzie pokarmowym, drogach rodnych lub moczowych oraz sposobu rozmieszczenia żelaza w ustroju.

Warto podkreślić, że pomiar stężenia żelaza w surowicy nie zawsze precyzyjnie odzwierciedla poziom zapasów tego pierwiastka w organizmie. Stężenie żelaza wykazuje dobową zmienność, która może wynosić aż do 40%. Mogą na nie także wpływać ostre stany zapalne, które prowadzą do obniżenia poziomu żelaza w osoczu, mimo utrzymania prawidłowych rezerw. Warto również zauważyć, że zmiany poziomu żelaza w surowicy są widoczne dopiero w późniejszych etapach jego niedoboru.

Fizjologiczne stężenie żelaza jest zmienne, przy czym średnie wartości są niższe u kobiet niż u mężczyzn. U kobiet stężenie to zmienia się w cyklu miesiącznym oraz spada w drugiej połowie ciąży. Z wiekiem obserwuje się obniżenie stężenia żelaza u obu płci. U noworodków poziom żelaza jest wyższy niż u dorosłych, następnie spada i w okresie od 3. do 7. roku życia osiąga poziom charakterystyczny dla osób dorosłych.

Niedobór żelaza w organizmie prowadzi do niedokrwistości z niedoboru żelaza, co może być skutkiem niewystarczającej podaży (np. w przypadku diety ubogiej w żelazo), problemów z wchłanianiem, intensywnego wzrostu, ciąży lub nadmiernej utraty spowodowanej krwawieniami. Z kolei podwyższony poziom żelaza może wynikać z przedawkowania suplementów żelaza, hemolizy wewnątrznaczyniowej, chorób wątroby oraz wrodzonej hemochromatozy.