Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) jest głównym czynnikiem zarażenia drogą kontaktów seksualnych, odpowiedzialnym za raka szyjki macicy, brodawki płciowe i brodawczaki krtani. Skuteczną metodą zapobiegania infekcji tym wirusem jest szczepienie.
Jak często dochodzi do zarażenia wirusem HPV? Według badań klinicznych, odsetek zarażenia HPV w ciągu całego życia wynosi 85% u kobiet i 91% u mężczyzn, którzy mieli przynajmniej jednego partnera seksualnego.
Jak HPV jest przenoszony? Najczęstsze sposoby zarażenia wirusem HPV to kontakt seksualny genitalno-genitalny, oralno-genitalny lub przez dotyk zakażonych rąk narządów płciowych. Infekcja HPV może również zostać przeniesiona na noworodka w czasie porodu lub na dziecko poprzez bliski nieseksualny kontakt, na przykład podczas wspólnej kąpieli w wannie z dorosłą osobą zakażoną. Każda osoba, zarówno mężczyzna, jak i kobieta, która miała kiedykolwiek kontakt seksualny, może zostać zarażona HPV.
Czy szczepienie przeciwko wirusowi HPV jest skuteczne?
Tak, wszystkie dostępne szczepionki przeciwko HPV są skuteczne. Głównym celem szczepienia jest zapobieganie nowotworom spowodowanym przez HPV. U kobiet są to między innymi rak szyjki macicy (>90% przypadków związanych z wirusem HPV), pochwy i sromu (do 70% przypadków związanych z HPV), u mężczyzn – rak prącia (do 60% przypadków związanych z HPV), a u obu płci – rak okolic głowy i szyi (na przykład rak gardła, nasady języka, krtani – około 30% przypadków związanych z HPV) oraz rak odbytu (do 90% przypadków związanych z HPV).
Dostępne szczepionki mają bardzo wysoką skuteczność w profilaktyce nowotworów związanych z HPV. Genotypy 16 i 18 są odpowiedzialne za około 70-80% przypadków nowotworów związanych z tym wirusem i są uwzględnione we wszystkich dostępnych szczepionkach.
Należy jednak pamiętać, że szczepienie nie chroni przed wszystkimi przypadkami raka szyjki macicy, dlatego ważne jest, aby kobiety nadal regularnie wykonywały cytologiczne badania przesiewowe w celu wykrywania tego typu nowotworu.
Czy szczepienie przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) jest bezpieczne i dobrze tolerowane?
Jest to ważne pytanie, gdyż istnieje wiele kontrowersji wokół tego tematu. Jednak badania naukowe wykazały, że szczepionki przeciwko HPV są bezpieczne i dobrze tolerowane przez ludzi. Nie stwierdzono żadnych istotnych problemów zdrowotnych u osób zaszczepionych. Szczepionki przeciwko HPV należą do kategorii „nieżywych” szczepionek, co oznacza, że nie zawierają one żywych wirusów, a jedynie niektóre ich antygeny. Te antygeny, czyli białka, nie mają zdolności wywołania choroby u zaszczepionej osoby, ale są wystarczające do wywołania odpowiedzi odpornościowej na wirusa. Dlatego szczepionki te są bezpieczne nawet dla osób z zaburzeniami odporności.
Podobnie jak w przypadku innych leków, możliwe są działania niepożądane po szczepieniu przeciwko HPV. Najczęściej obserwuje się odczyny miejscowe, takie jak ból i niewielki obrzęk w miejscu szczepienia, oraz odczyny ogólne, takie jak podgorączka, gorączka i ból głowy. Omdlenia mogą również wystąpić po szczepieniu, zwłaszcza u młodzieży i młodych dorosłych. U niektórych dzieci, zwłaszcza w wieku nastoletnim, szczepienie może wywołać silne emocje już przed samym ukłuciem igły. Dlatego zaleca się, aby zaszczepione osoby pozostawały pod obserwacją przez 15 minut po szczepieniu. Jeśli wystąpią jakiekolwiek niepokojące objawy po szczepieniu, należy zgłosić je lekarzowi.
Teraz przejdźmy do pytania, kiedy i jak szczepić przeciwko HPV oraz czy istnieje górna granica wieku dla tego szczepienia? Najskuteczniejsze jest szczepienie przeciwko HPV przed rozpoczęciem aktywności seksualnej. Zgodnie z zaleceniami, wszystkie dzieci (zarówno chłopcy, jak i dziewczęta) w wieku 11-12 lat powinny być zaszczepione przeciwko HPV. Jednak szczepienia przeciwko HPV mogą być również stosowane u dorosłych, nawet u tych, którzy już rozpoczęli współżycie lub mieli kontakt z wirusem. Istnieje wiele typów wirusa HPV, więc nawet jeśli mieliśmy zakażenie lub jesteśmy bezobjawowymi nosicielami jednego typu, nadal warto poddać się szczepieniu przeciwko najniebezpieczniejszym typom. Dodatkowo, samoistne wyleczenie infekcji nie chroni przed kolejnym zakażeniem.
W przypadku dorosłych kobiet, które są aktywnie seksualne, zaleca się przeprowadzenie badania ginekologicznego przed szczepieniem w celu wykluczenia patologicznych zmian na szyjce macicy.
Wnioskiem jest to, że szczepienie przeciwko HPV jest bezpieczne i dobrze tolerowane. Jest to ważne szczepienie, które może zapobiec wielu powikłaniom zdrowotnym związanym z wirusem brodawczaka ludzkiego. Dlatego warto skonsultować się z lekarzem i podjąć decyzję o szczepieniu się przeciwko HPV dla własnego dobra i bezpieczeństwa.
Ile dawek szczepionki należy przyjąć i kiedy?
Plan dawkowania szczepionki przeciwko HPV jest różny w zależności od wieku pacjenta. Osoby w wieku do 15 lat otrzymują 2 dawki szczepionki w odstępie 6-12 miesięcy. Między pierwszą a drugą dawką powinno minąć co najmniej 5 miesięcy.
Natomiast osoby powyżej 15 roku życia powinny otrzymać 3 dawki w schemacie 0, 2 i 6 miesięcy. Oznacza to, że drugą dawkę podaje się 1-2 miesiące po pierwszej, a trzecią dawkę 6 miesięcy po pierwszej. Minimalny odstęp między pierwszą a drugą dawką wynosi 4 tygodnie, między drugą a trzecią – 12 tygodni, a między pierwszą a trzecią – 5 miesięcy.
W przypadku opóźnień w podawaniu kolejnych dawek, nie ma konieczności rozpoczynania szczepienia od nowa. Zaleca się używanie tego samego preparatu przez cały schemat szczepienia.
Nie ma przeciwwskazań do jednoczesnego podawania szczepionki przeciwko HPV z innymi szczepionkami, zgodnie z aktualną wiedzą medyczną.
Istnieją jednak pewne przeciwwskazania do szczepienia przeciwko HPV. Nie powinno się podawać szczepionki w przypadku ogólnych przeciwwskazań do szczepień, takich jak silna nadwrażliwość na substancje czynne lub substancje pomocnicze zawarte w szczepionce. Szczepionki nie są również podawane kobietom w ciąży, choć nie ma konieczności wykonywania testu ciążowego przed szczepieniem. Osoby, u których wystąpiły objawy wskazujące na nadwrażliwość po podaniu szczepionki przeciwko HPV, nie powinny otrzymywać kolejnych dawek.
Niewielkie infekcje górnych dróg oddechowych lub niewielka gorączka nie stanowią przeciwwskazań do szczepienia, choć zaleca się przełożenie szczepienia w takiej sytuacji, aby nie pomylić objawów choroby z ewentualnymi skutkami ubocznymi szczepienia. Można wykonać szczepienie, gdy ostre objawy choroby ustąpią.
Rozpoczęto w Polsce program powszechnych szczepień nastolatków przeciwko ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV) bezpłatnie od 1 czerwca 2023 roku. Organizacja tych szczepień różni się nieco od innych bezpłatnych (obowiązkowych) szczepień dzieci. Przypomina to zasady organizacji szczepień przeciwko COVID-19 w ramach pandemii. Szczepienia są finansowane ze środków publicznych, co oznacza, że rodzice nie płacą za szczepionki i kwalifikację do szczepienia. Jednak szczepienie jest dobrowolne, nieobowiązkowe.
Szczepienia przeprowadzane są w poradniach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), które mają umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ). Jednak tylko te poradnie, które zgłoszą się do udziału w programie, realizują szczepienia. Nie wszystkie poradnie POZ uczestniczą w programie, więc rodzice mają możliwość zarejestrowania dziecka na szczepienie w innej poradni niż ta, w której dziecko otrzymuje inne świadczenia zdrowotne, w tym inne szczepienia.
Rejestracja na szczepienie odbywa się poprzez Centralną e-Rejestrację. Rodzice podają imię, nazwisko i numer PESEL (lub w przypadku jego braku – numer i serię dokumentu tożsamości oraz numer telefonu lub adres e-mail) dziecka, które ma być poddane szczepieniu. Można zarejestrować się przez Internetowe Konto Pacjenta (IKP), infolinię telefoniczną 989 (czynną codziennie w godzinach 7.00–20.00) lub bezpośrednio w wybranej poradni POZ. Podczas rejestracji rodzic lub opiekun prawny dziecka wybiera preparat do szczepienia przeciwko HPV i wskazuje poradnię POZ, w której chce zrealizować szczepienie.
Program obejmuje dzieci, które spełniają dwa kryteria: mają 12 lub 13 lat (w 2023 roku dotyczy dzieci urodzonych w 2010 i 2011 roku) i do dnia 14 urodzin. Dzieci urodzone po 31 grudnia 2009 roku mają prawo do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Ministerstwo Zdrowia kupiło dwa preparaty przeciwko ludzkiemu wirusowi brodawczaka: Cervarix – 2-walentny preparat skierowany przeciwko dwóm rakotwórczym typom wirusa (HPV16 i HPV18) oraz Gardasil 9 – 9-walentny preparat skierowany przeciwko 7 rakotwórczym typom HPV (HPV16, 18, 31, 33, 45, 52, 58) oraz 2 typom odpowiedzialnym za brodawki płciowe (HPV6, HPV11). Obie szczepionki są dostępne bezpłatnie na tych samych zasadach, a wybór preparatu dokonuje rodzic podczas rejestracji dziecka na szczepienie.
W przypadku obu preparatów, schemat szczepienia w ramach programu obejmuje podanie 2 dawek w odstępie 6 miesięcy. Drugą dawkę należy podać do 12 miesięcy po pierwszej dawce. Cały schemat szczepienia w ramach programu należy zrealizować jednym preparatem.
Od 1 września 2023 roku szczepionka Cervarix przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) jest dostępna bezpłatnie dla dzieci do ukończenia 18. roku życia. Szczepienie zostało uwzględnione na „Liście 18-”, czyli liście leków bezpłatnych dla dzieci do tego wieku.
Jeśli ktoś nie kwalifikuje się do bezpłatnych szczepień przeciwko HPV, może zdecydować się na zaszczepienie, ale będzie musiał zapłacić za szczepionkę. Od 1 listopada 2021 roku szczepionka Cervarix została uwzględniona na liście leków refundowanych. Pacjent będzie musiał pokryć 50% kosztu szczepionki, co oznacza, że płaci połowę ceny. Cena szczepionki w aptekach jest jednakowa i wynosi około 140 zł. Inne szczepionki przeciwko HPV nie są refundowane. Szczepionka Gardasil 9 kosztuje około 500 zł za jedną dawkę.
W wielu miejscowościach i powiatach w Polsce, samorządy prowadzą bezpłatne szczepienia przeciwko HPV w ramach programów promocji zdrowia i profilaktyki zdrowotnej. Mapa tych gmin i powiatów jest publikowana przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny.
Czy wszystkie osoby zakażone HPV zachorują?
Choroba nie zawsze wywołuje objawy u zakażonych. Większość zakażeń HPV jest bezobjawowa i samoistnie ustępuje w ciągu kilku do kilkunastu miesięcy. Niekorzystne jest jednak to, że większość osób zakażonych nie zdaje sobie sprawy z zakażenia i nieświadomie rozprzestrzenia wirusa. Osoby mające bliski kontakt z zakażonymi również nie zachowują ostrożności, ponieważ nie widzą żadnych objawów.
Typy genitalne HPV przenoszone drogą płciową są główną przyczyną raka szyjki macicy, który jest czwartym najczęstszym nowotworem u kobiet na świecie. Zakażenia HPV są odpowiedzialne za 4,5% wszystkich nowotworów na świecie (8,6% u kobiet i 0,8% u mężczyzn). Co roku z powodu tego wirusa na nowotwory choruje 630 000 ludzi na całym świecie.
Czy infekcję HPV można leczyć?
Nie ma skutecznych leków przeciwko HPV, ale istnieje możliwość leczenia następstw zakażenia, takich jak zmiany przedrakowe, brodawki płciowe, brodawczaki krtani oraz rak szyjki macicy i inne nowotwory związane z tym wirusem. Zapobieganie zakażeniom HPV możliwe jest poprzez modyfikację zachowań seksualnych oraz szczepienia ochronne.
Jak obniżyć ryzyko zakażenia ludzkim wirusem brodawczaka?
Szczepienie jest skuteczną metodą zapobiegania zakażeniom wywołanym przez genitalne typy wirusa brodawczaka ludzkiego, które są najczęstszymi przyczynami raka szyjki macicy i brodawek płciowych.
W ofercie Laboratorium Artemida znajdują się badania, które można wykonać przed szczepieniem:
Dowiedz się więcej o badaniach i zobacz nasz cennik tutaj.
W Klinice Artemida możesz również skonsultować wynik badania i zaszczepić się przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego HPV szczepionką Gardasil-9. Umów się na szczepienie dzwoniąc pod numer 89 532-61-24 lub e-mailowo: rejestracja.olsztyn@klinika-artemida.pl.
Medyczne Laboratorium Diagnostyczne „Artemida Olsztyn”
ul. Barcza 54/U2,
10-685 Olsztyn
Tel: (+48) 89 721 14 44
rejestracja@artemidalab.pl
Pracujemy pon.-pt. w godz. 7.30-14.30
